Deltamania

David Bowie is een indrukwekkend artiest. Na een enorm lange carriere is hij weer volop in het nieuws. Niet alleen heeft hij een nieuwe cd uitgebracht, maar ook heeft hij een prachtige overzichtstentoonstelling in het Victoria en Albert Museum in Londen. Deze tentoonstelling doet in 2015 Groningen aan. Een aanrader!

Rowan du Burck heeft opnieuw een stukje geschreven over de link tussen muziek en psychiatrie, dat ik iets bewerkt heb voor dit blog. In dit geval niet specifiek over de bipolaire stoornis, maar over de psychiatrie in het algemeen.

About insanity

De song All the madman, van het album ‘The man who sold the world” uit 1970, staat met recht op de lijst met ‘25 rocksongs about insanity’. De tekst gaat over iemand die geleidelijk in een psychiatrische kliniek komt, hoe het daar is en hoe het hem daar vergaat. Eigenlijk dringt de schrijver aan op opname omdat het buiten de instelling erger is. Hij is liever bij de ‘madman’ zoals hijzelf dan bij de ‘sadman’ buiten, die hem triest maken. Laat mij binnen blijven, buiten ben ik hulpeloos. Nog explicieter wordt de tekst met ‘Don’t set me free, I’m as heavy as can be, Just my librium and me, And my E.S.T. makes three’. Om verder te gaan met een verdwijnend libido en de roep om een ‘good ole lobotomy’. De tekst eindigt met ‘Zane, Zane, Zane, Ouvre le Chien’ wat een gekke wending is en daarmee een raadsel, terwijl de overige tekst zo duidelijk was.

David Bowie zelf heeft door de jaren heen behoorlijke schokken teweeggebracht met zijn muziek. Ook zijn uiterlijk was vaak spraakmakend. Zo was hij op de hoes van het album The man who sold the World te zien in een jurk, wat in 1970 niet echt geaccepteerd was en dus voor de Amerikaanse markt gecensureerd werd. Het was het begin van de androgyne look en men vroeg zich af of David zelf wel wist wie of wat hij was. Was hij homo, hetero of bi? Was hij Ziggy Stardust, David Bowie of gewoon David Robert Jones, zoals op zijn geboorteakte te lezen is?

In de jaren zeventig heeft Bowie veel drugs gebruikt. Gemakkelijk is het dan om aan te nemen dat hij uit eigen ervaring de teksten voor All the Madman heeft geschreven. Dit is deels waar; echter niet hijzelf is opgenomen geweest in een psychiatrische kliniek, maar hij heeft dat van dichtbij meegemaakt met zijn 9 jaar oudere halfbroer Terry Burns. Die had, naar verluidt, schizofrenie en verbleef permanent in de psychiatrische instelling Cane Hill. Terry zou op de voorgrond en Cane Hill op de achtergrond staan afgebeeld op de Amerikaanse gecensureerde uitgave van het album The man who sold the world.

Een andere single die Bowie in de jaren negentig uitbracht over zijn halfbroer is het Jump they say, een single van het album Black Tie White Noise (1993). Er zit een mooie videoclip bij met David Bowie als zakenman die paranoïde ideeën heeft, vecht tegen een depressie en op het eind suïcide pleegt door een sprong van een wolkenkrabber. Volgens een biografie komt de inspiratie voor deze hit uit de zelfmoord van zijn halfbroer in 1985.

Om terug te komen op de laatste regel van ‘All the  madman’, het Franse ‘Ouvre le Chien’ zou je kunnen vertalen als ‘Open de hond’. Maar Ouvre le chien kan ook verwijzen naar het spannen van de haan van een wapen. Op de hoes lijkt Terry in een zak een geweer mee te dragen

In Nederland is op dit moment een groot onderzoek gaande naar de erfelijkheid van de bipolaire stoornis. In een eerder bericht heb ik al wat informatie gegeven over erfelijkheid (zie: http://www.deltamania.nl/is-de-manisch-depressieve-stoornis-erfelijk/). Het is echter niet precies bekend welke genen betrokken zijn bij de bipolaire stoornis. Zijn er plaatsen op het DNA aan te wijzen die een rol spelen in de kwetsbaarheid voor manisch-depressiviteit? Deze vraag proberen we te beantwoorden met de ‘Bipolar Genetics Studie’.

Voor deze studie zoeken we een grote groep patiënten met een bipolaire stoornis (type I). Bij hen worden enkele vragenlijsten afgenomen en testjes gedaan om de aard van de bipolaire stoornis in kaart te brengen. Verder wordt bloed afgenomen waarmee het erfelijk materiaal (DNA) wordt onderzocht.

Het onderzoek is een enorm project waaraan nu in een aantal instituten wordt gewerkt: o.a. UMC Utrecht, Universiteit van Los Angeles in California (UCLA), Parnassia, GGZ InGeest, UMC Groningen, Altrecht, Reinier van Arkel, Delta Psychiatrisch Centrum en de VMDB (patiëntenvereniging). We zijn al een heel eind op weg, maar we hebben nog veel meer mensen nodig voor dit belangrijke onderzoek.

Heeft u belangstelling of wilt u meer weten over eventuele deelname? Op deze site is informatie te vinden: http://www.bipolargenetics.nl/qontex/online/default.asp?strPage=1.asp.
U kunt ook contact opnemen met de polikliniek voor bipolaire stoornissen van bovengenoemde instellingen.
Natuurlijk is ook altijd via het contactformulier van dit blog nadere informatie te verkrijgen.

Eerder schreef ik al een stukje over de nieren bij lithiumgebruik. http://www.deltamania.nl/lithium-en-de-nieren/.

Uit (beperkte) wetenschappelijke literatuur blijkt dat nierschade door lithiumgebruik eigenlijk vrij zeldzaam is. Denk aan 1 tot 2 % van de lithiumgebruikers. Maximaal 15 % zou wel een wat verminderde nierfunctie krijgen, maar zonder dat dit tot grote problemen leidt.
Ik heb dit onlangs samen met de nefroloog en de apotheker van het Maasstad Ziekenhuis geinventariseerd in onze eigen patientenbestanden. Vooralsnog lijkt het erop dat ook wij maar weinig nierschade zien bij mensen die vaak jarenlang lithium gebruiken.

Mijn vorige bericht heeft nogal wat reacties veroorzaakt. De tekst van de wettelijke regeling is in te zien via de volgende link: http://knmg.artsennet.nl/web/file?uuid=d84bcb39-7ed9-41db-bab4-16b286a530e8&owner=ed9e33e5-8c29-4152-abbc-12568320e69c (het pdf-bestand openen). Op de site van de KNMG is meer informatie te vinden. Informatie voor patienten heb ik nog niet kunnen vinden.

Overigens geldt dezelfde regeling ook voor carbamazepine, dat evenals lithium en valproaat regelmatig wordt voorgeschreven als stemmingsstabilisator.

Per 1 augustus 2013 geldt voor een aantal medicijnen een nieuwe regeling. Wanneer de arts een van die medicijnen voorschrijft, is hij verplicht aan de apotheek te melden wat de reden is van het voorschrijven van dat middel. Als de nierfunctie afwijkend is, moet de arts de lab-waarden ook aan de apotheker doorgeven.

Voor de bipolaire patient gaat het vooral om lithium en valproaat (depakine). Op elk recept moet vanaf nu vermeld staan voor welke indicatie (in dit geval de bipolaire stoornis) dit wordt voorgeschreven. Als sprake is van een verminderde nierfunctie, moet het recept vergezeld gaan van de laatste labuitslagen. Voor het vermelden van de indicatie en het uitwisselen van de labuitslagen hoeft de patient geen toestemming te geven.

Deze regeling is ingesteld met het oog op patientveiligheid. De medicijnen waarvoor dit geldt, hebben een zogenaamde smalle therapeutische breedte of kunnen ernstige bijwerkingen geven. Een smalle therapeutische breedte wil zeggen dat het medicijn vrij precies gedoseerd moet worden. Een te lage dosis heeft geen effect en een te hoge dosis kan gevaarlijk zijn.

Ik ben benieuwd hoe dit in de praktijk gaat uitpakken. Ik zou het vervelend vinden als patienten onnodig ongerust worden gemaakt. Op onze polikliniek worden deze medicijnen zorgvuldig ingesteld en worden de nierfuncties trouw gecontroleerd. Ik zie echter ook geregeld patienten bij wie jarenlang niets is gecontroleerd met alle gevolgen van dien. Dan is een extra controle door de apotheek best nuttig. Verder komt er opnieuw een administratieve last voor de artsen bij.