Deltamania

Het is natuurlijk algemeen bekend dat roken slecht is voor je gezondheid. Het kan bijvoorbeeld tot hart- en vaatziekten leiden. Een ongezonde levensstijl is ook ongunstig voor het beloop van de bipolaire stoornis. Het risico op terugval is groter, voor de concentratie en het geheugen is het niet bevorderlijk en medicijnen werken minder goed.

Des te erger eigenlijk dat uit een wereldwijde studie blijkt dat mensen met een bipolaire stoornis juist meer roken dan gemiddeld. Zij stoppen ook minder vaak met roken.

bron: Jackson et al, Bip Disorders, sept 2015

zie ook:   http://www.deltamania.nl/?s=roken

Regelmatig krijg ik vragen over stoppen met roken. Roken is ongezond, dat weet inmiddels iedereen. Maar geeft stoppen met roken een groter risico op een manie of een depressie? En kan een bipolaire patient medicijnen gebruiken, die veelvuldig worden ingenomen om het stoppen te vergemakkelijken?

Probleem bij dit soort kwesties is dat er zo weinig onderzoek naar gedaan is. Je moet dus meestal afgaan op enkele eigen ervaringen. Keiharde gegevens zijn nauwelijks beschikbaar.

Feit is dat bipolaire patienten veel meer roken dan de gemiddelde bevolking. In een recente grote studie vond men dat 44% van de mensen met een bipolaire stoornis rookt, terwijl 19% van de mensen zonder psychiatrische ziekte rookt (Dickerson et al., Psychiatric Services, jan 2013). Een ander recent onderzoek liet zien dat manisch-depressieve personen die roken geen slechter beloop van hun bipolaire klachten hebben dan niet-rokers. Wel lopen ze een grotere kans ook een alcohol- of cannabisprobleem te krijgen.

Datzelfde onderzoek vond bij de 161 proefpersonen gemiddeld geen verslechtering van manische of depressieve symptomen als men stopte met roken (Heffner et al., Bipolar Disorders, feb 2012). Ik heb geen artikel gevonden waaruit blijkt dat stoppen met roken het risico op een terugval kan vergroten.

Onlangs is in het Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen dit onderwerp ingebracht. Ook daaruit kwamen niet direct schrikbarende gevallen naar voren. Het is dus niet zo dat we talloze voorbeelden kunnen verzamelen van mensen die allerlei psychiatrische problemen kregen door het roken te stoppen.

Dan de medicijnen. Onderzoek is vooral gedaan naar bupropion (als antidepressivum bekend onder de merknaam Wellbutrin en als middel om het roken te stoppen bekend als Zyban) en naar Varenicline (merknaam: Champix). Over bupropion heb ik eerder al geschreven. Dit middel werkt als antidepressivum en heeft bij de bipolaire stoornis dus een aantal nadelen (zie:  http://www.deltamania.nl/antidepressiva-bij-de-bipolaire-stoornis/). Van alle antidepressiva geeft het mogelijk wel de minste kans op het doorschieten in een manie.

Uit vergelijkend onderzoek komt naar voren dat Varenicline geen risico op een manie of psychose geeft. Langzamerhand zijn echter wel flink wat gevallen in de literatuur beschreven van vooral manische symptomen na het gebruik van dit medicijn. Ik zou er dus toch voorzichtig mee zijn en dit niet zonder overleg met de psychiater beginnen.

Hoewel het natuurlijk best eens voorkomt dat iemand manisch wordt nadat hij of zij met roken is gestopt, komt uit onderzoek tot op heden niet duidelijk naar voren dat er een verband is. Vanwege de grote gezondheidsrisico’s van roken zou ik toch aanraden op zijn minst eens te overwegen of je ermee kunt stoppen.

Vanuit de specialistische poliklinieken voor bipolaire stoornissen worden in heel Nederland regelmatig de psychoeducatie-cursussen aangeboden. In een aantal sessies wordt, meestal in een groep met andere patienten en familieleden of betrokkenen, besproken wat de bipolaire stoornis inhoudt, wat het betekent om manisch-depressief te zijn en hoe je er mee om kan gaan.

Algemeen wordt aangenomen dat dit goed werkt. Nu hebben onderzoekers uit Singapore alle onderzoeken naar het effect van psychoeducatie op een rij gezet. Dit betrof psychoeducatie in groepsverband, aan families, individueel en via internet.

Daaruit bleek dat, vooral als het in groepsverband of aan families wordt aangeboden, psychoeducatie-cursussen leiden tot minder terugval, minder en kortere opnames, betere therapietrouw, hogere lithiumspiegels en minder last van stigma.

De psychoeducatie-cursus is dus een uiterst belangrijk element van de behandeling van de bipolaire stoornis.
Kijk bijvoorbeeld op de site van de VMDB (vmdb) voor de plaatsen waar deze worden georganiseerd.

(bron: Soo et al., J. Clin. Psych. 2018)

Mariah Carey spreekt zich nu ook uit: ‘ik heb een bipolaire stoornis.’

De megaster met een groot aantal wereldhits, waaronder een paar Kerstnummers die jaarlijks in december ontelbaar vaak voorbij komen, is geregeld in het nieuws gekomen met allerlei privé-perikelen. Nog niet eerder vertelde zij over psychische problemen. In een interview met het tijdschrift ‘People’ heeft zij nu gesproken over haar bipolaire stoornis.

Zij heeft vooral verteld over haar slapeloosheid. Niet zozeer dat zij het vervelend vond dat zij niet in slaap kon komen. Nee, zij had vaak zo veel energie en was met zo veel zaken bezig, dat zij geen behoefte had aan slaap. Dit is inderdaad kenmerken voor een (hypo-)manische episode. Zij gebruikt nu medicijnen en zegt haar aandoening geaccepteerd te hebben en voelt zich inmiddels veel beter.

Bij dit soort sterren is altijd moeilijk in te schatten of iemand echt een bipolaire stoornis heeft. Soms krijg je de indruk dat ze het ook prettig vinden dat het veel aandacht oplevert. Haar mindere slaapbehoefte komt wel echt over; dat verzin je niet zo maar. Mariah Carey heeft het bovendien vrij positief gebracht en dat kan voor de beeldvorming over de bipolaire stoornis belangrijk zijn.

Hart- en vaatziekten komen bij bipolaire patiënten veel vaker voor dan bij de gemiddelde bevolking. In een groot onderzoek in 2001 bleek dit wel 5 keer vaker voor te komen en gemiddeld ontstaan hart- en vaatziekten 14 jaar eerder.

Adipositas, zwaarlijvigheid, kan een oorzaak hiervan zijn. Niet alleen kan de bipolaire stoornis zelf tot een groter gewicht leiden, ook medicijnen kunnen zorgen voor gewichtstoename. Roken kan een andere oorzaak zijn.

In een artikel uit 2013 in het tijdschrift ‘Bipolar Disorders’ wordt nog eens aandacht gegeven aan het cholesterol. Dit blijkt bij veel bipolaire patiënten verhoogd, vaak los van het gebruik van medicijnen. Cijfers variëren van 22 tot 68%. Een verhoogd cholesterol – meer specifiek een verhoogd LDL-cholesterol – kan ook de kans op hart- en vaatziekten vergroten.

De schrijver van het artikel pleit voor regelmatige controle van het cholesterol, zeker als meerdere risico’s tegelijk voorkomen (bijvoorbeeld suikerziekte, adipositas, roken). Ook zou hij graag zien dat eerder wordt begonnen met zogenaamde statinen. Dit zijn medicijnen om het cholesterol te verlagen.
(Andrade, Bipolar Disorders 2013:15:813-823)

Al vaker heb ik berichten geplaatst over de relatie tussen de bipolaire stoornis en het gewicht, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, roken etc. Het blijft belangrijk deze risico’s te proberen te beheersen.

In een recent artikel beschrijven onderzoekers uit de Verenigde Staten hoe zij de toename van het gewicht in 20 jaar tijd hebben onderzocht bij een groep mensen met schizofrenie en met de bipolaire stoornis.

Na 20 jaar had ruim 50 % van de mensen met een bipolaire stoornis obesitas, gemeten met de BMI. Bij de algemene bevolking van een gemiddelde Amerikaanse staat was dat bij 25% het geval.

Zeker omdat obesitas allerlei gevolgen kan hebben voor de verdere gezondheid, is het belangrijk hier oog voor te hebben.
(bron: Strassnig et al., Bipolar Dis, aug 2017)

Hart- en vaatziekten komen bij bipolaire patiënten veel vaker voor dan bij de gemiddelde bevolking. In een groot onderzoek in 2001 bleek dit wel 5 keer vaker voor te komen en gemiddeld ontstaan hart- en vaatziekten 14 jaar eerder.

Adipositas, zwaarlijvigheid, kan een oorzaak hiervan zijn. Niet alleen kan de bipolaire stoornis zelf tot een groter gewicht leiden, ook medicijnen kunnen zorgen voor gewichtstoename. Roken kan een andere oorzaak zijn.

In een artikel uit 2013 in het tijdschrift ‘Bipolar Disorders’ wordt nog eens aandacht gegeven aan het cholesterol. Dit blijkt bij veel bipolaire patiënten verhoogd, vaak los van het gebruik van medicijnen. Cijfers varieren van 22 tot 68%. Een verhoogd cholesterol – meer specifiek een verhoogd LDL-cholesterol – kan ook de kans op hart- en vaatziekten vergroten.

De schrijver van het artikel pleit voor regelmatige controle van het cholesterol, zeker als meerdere risico’s tegelijk voorkomen (bijvoorbeeld suikerziekte, adipositas, roken). Ook zou hij graag zien dat eerder wordt begonnen met zogenaamde statinen. Dit zijn medicijnen om het cholesterol te verlagen.
(Andrade, Bipolar Disorders 2013:15:813-823)

Brain Wilson is natuurlijk de creatieve kracht van de Beach Boys geweest, maar speelde sinds 1968 nog maar een kleine rol binnen de band en ging niet meer mee naar optredens. Dit had te maken met alle problemen waarmee hij te kampen had. Hij bracht veel tijd door in bed; slapend, drugs gebruikend en obsessief aan het eten. Van zijn ‘Beach Boy-look’ was uiteindelijk niet veel meer over. Toen hij na lange tijd in het psychiatrische circuit terecht kwam, constateerde men dat hij waarschijnlijk een ‘schizoaffectieve stoornis van het bipolaire type’ moest hebben.brian wilson

Men dacht aan deze aandoening o.a. omdat hij stemmen hoorde. In opdracht van deze stemmen vertoonde hij vreemd gedrag. Hij had verder een laag gevoel van eigenwaarde, ook omdat de stemmen hem constant doorgaven dat hij niets waard was. Hierdoor voelde hij zich depressief.

Wat nu precies van invloed is geweest op de problemen van Brian Wilson is niet geheel duidelijk. Zijn vader zou hem nogal hardhandig hebben aangepakt. Sommigen zeggen dat hij bezweek onder de druk, als leider van een van de populairste bands uit die tijd. De Beach Boys waren almaar aan het reizen en optreden en voortdurend werden hoge verwachtingen uitgesproken door fans en critici om met een nog mooier geluid te komen op een volgend album. Het is hem in ieder geval te veel geworden.

Op enig moment kreeg hij een inzinking op een vliegveld toen hij weer naar een optreden moest. Aanvankelijk afgedaan als vliegangst, werd het later duidelijk dat er veel meer aan de hand was.beach boys

Deze week was de Dolores O’Riordan in het nieuws. Zij is de zangeres van the Cranberries, een groep uit Ierland met als grootste hit ‘Zombie’. De groep heeft vele miljoenen cd’s verkocht.

In november 2014 is zij gearresteerd na een agressief incident in een vliegtuig. Zij beledigde medewerkers en na haar arrestatie riep zij dat zij de ‘Koningin van Limerick’ is en dat zij een ‘icoon’ is.

Een paar dagen geleden was de uitspraak van de rechter over dit misdrijf. Zij is vrijgesproken en hoefde slechts € 6000,- schadevergoeding te betalen (dat is voor een van de rijkste vrouwen van Ierland een schijntje). De rechter oordeelde dat zij een bipolaire stoornis heeft, op het moment van het incident zichzelf niet was en daarom niet verantwoordelijk wordt gehouden voor haar misdragingen.

Uit de artikelen hierover blijkt dat zij na 21 jaar huwelijk is gescheiden van haar echtgenoot. Zij heeft daarna enkele maanden in een hotel in New York verbleven en naar eigen zeggen nauwelijks geslapen. Als zij daadwerkelijk een bipolaire stoornis heeft, kan dit inderdaad leiden tot een manie. Haar uitroepen doen in ieder geval denken aan grootheidsideeën, die passen bij een manie. Zij is weliswaar geboren in het plaatsje Limerick en zal wel een van de meest beroemde personen zijn van die stad, maar om te roepen dat je de Koningin van Limerick bent als je gearresteerd wordt, is misschien niet helemaal gepast in de situatie. Het zou wel kunnen passen bij een manische episode.

Al vaker heb ik via dit blog aandacht gegeven aan lithium en de noodzaak van goede controles. Naast de lithiumspiegels zelf, moet de nierfunctie regelmatig worden gecontroleerd. Hoe vaak (of hoe weinig) nierschade door lithium nu eigenlijk voorkomt is echter niet zo duidelijk en ook niet wie meer risico daarop loopt. Wanneer heb je nu meer kans op een mindere nierfunctie als je lithium gebruikt?

Op het ISBD congres hebben wij ons eigen onderzoek daarover gepresenteerd.

Onder leiding van Dr. van Alphen, nefroloog, Dr. Bosch, apotheker-klinisch farmacoloog beiden van het Maasstad Ziekenhuis en Rocco Hoekstra van Antes-Delta Psychiatrisch Centrum, zocht Aleksander Hercegovac in een paar duizend patientendossiers naar antwoorden op deze vragen.

Wij vonden bij 17% van de lithiumgebruikers een mindere nierfunctie. Maar ernstige nierschade, waarvoor dialyse nodig is, komt zelden voor.
Een mindere nierfunctie komt iets meer voor bij vrouwen en bij patienten die ouder zijn als ze met lithium beginnen. Verder zagen we dat er meer kans is op nierschade naarmate je langer lithium gebruikt. Misschien nog wel het belangrijkste was dat de nieren minder functioneren als ook sprake is van hart- en vaatziekten.

Wij doen de suggestie om heel goed op hart- en vaatziekten, suikerziekte, roken, hoge bloeddruk etc. te letten als je met lithium begint. Dat kan helpen om latere nierschade te voorkomen.