Deltamania

Regelmatig maak ik mee dat patienten zelf, maar ook huisartsen en specialisten niet goed weten welke medicijnen riskant kunnen zijn bij lithium. Helaas soms ook met vervelende gevolgen.

Onlangs schreef Tweepolig in zijn blog over het effect van bijvoorbeeld pijnstillers op de lithiumspiegel: http://www.tweepolig.nl/blog/oh-ik-wist-alleen-dat-er-een-interactie-was/. Ook kreeg ik kort geleden een reactie over dit onderwerp. Daarom maar wat extra aandacht hiervoor.

Heel in het algemeen: welk medicijn je ook slikt, controleer eerst even of het samenkan met lithium. Meld ook altijd expliciet aan de arts dat je lithium gebruikt en vraag of hij/zij kan nakijken of er een interactie is.

Het belangrijkste risico is een te hoge lithiumspiegel. De lithiumspiegel gaat omhoog als bijvoorbeeld te weinig lithium wordt uitgescheiden door de nieren. Dit kan soms gebeuren onder invloed van andere medicijnen.

Meest gebruikte medicijnen die de lithiumspiegel kunnen verhogen zijn:
– antibiotica
– plastabletten
– NSAID’s
– RAS-remmers (vaak voor hoge bloeddruk voorgeschreven)

Let op: NSAID’s zijn pijnstillers die je zonder recept bij de drogist kunt kopen, zoals diclofenac en merken als naproxen, ibuprofen, voltaren, brufen, aleve. Paracetamol is geen probleem bij lithium.

Bij twijfel altijd even overleggen en liefst extra bloedprikken, zodat bekeken kan worden of de lithium-dosis tijdelijk moet worden aangepast. Helaas zijn niet alle artsen zich altijd bewust van deze risico’s. Let er dus vooral ook zelf op!

Eerder heb ik al uitgebreid bericht over de tv-serie Homeland. Dit is een geweldig spannende serie over een CIA-officier die verwikkeld raakt in een terroristisch complot. Als kijker word je telkens op het verkeerde been gezet. Is de uit Irak teruggekeerde luitenant nu te vertrouwen of is hij juist ook onderdeel van de terroristische organisatie?

Aardig is dat de CIA-agent, Carrie, een manisch-depressieve stoornis heeft. Zij gebruikt daarvoor medicijnen. Op het einde van serie 1 lijkt zij manisch te worden. Hierover heb ik al eerder verslag gedaan. http://www.deltamania.nl/?s=homeland. In de laatste aflevering krijgt zij zelfs ECT (‘electroshocks’) vanwege depressieve klachten. Nooit eerder heb ik in een film zo waarheidsgetrouw ECT in beeld gebracht zien worden. Zoals het in de serie wordt getoond, gaat het precies in werkelijkheid.

Heeft iemand serie 2 en 3 al gezien? Hoe staat het daar met haar bipolaire stoornis? Is het de moeite waard ook deze afleveringen te bekijken?

Vandaag is het de zogenaamde # Blue Monday of in het Nederlands: Deprimaandag. Een of andere Britse psycholoog heeft dat in 2005 bedacht en elk jaar krijgt dit fenomeen meer aandacht.

Volgens een bepaalde formule zou de maandag van de laatste volle week van januari de meest deprimerende dag van het jaar zijn. In januari is het nog lang donker, duurt het nog lang eer het vakantie is en zijn de goede voornemens al weer achterhaald. Bovendien is maandag de eerste dag na het weekend waar de meeste mensen een hekel aan hebben. Vandaar Blue Monday.

Ik denk dat er wel wat in zit, maar wetenschappelijk is het allemaal niet. Belangrijk is in ieder geval te bedenken dat het hier om een deprimerende dag gaat. Dat is heel wat anders dan een depressie. Een depressie is een nare aandoening die goed behandeld moet worden en die niet een dag duurt. Eerder heb ik al veel geschreven over seizoensinvloeden (o.a. http://www.deltamania.nl/manisch-depressief-en-google/ en http://www.deltamania.nl/de-dagen-worden-korter-2/). De meeste kans op het krijgen van een depressie (of manie) heb je in het voor- en najaar en een depressie ontstaat niet op 1 dag.

Toch is de Blue Monday van belang. Al was het maar om meer aandacht te geven aan stemmingsstoornissen. Zelf zit ik naar aanleiding van deze dag vanmiddag in een programma van Radio Rijnmond. http://www.rijnmond.nl/

Het risico op het doormaken van een psychose direct na de bevalling is duidelijk vergroot bij een bipolaire stoornis. Zo’n psychose wordt ook wel kraambedpsychose of post-partum psychose genoemd.
Vrouwen met een bipolaire stoornis hebben een kans van 25-50% op een kraambedpsychose. Gelukkig kunnen we met een aantal voorzorgsmaatregelen deze kans inmiddels flink verkleinen. We raden dan ook aan een zwangerschapswens of een al bestaande zwangerschap goed door te spreken met je behandelaar.

Op onze polikliniek voor bipolaire stoornissen in Delta Zorgboulevard te Rotterdam zijn ook steeds meer mogelijkheden om zwangere vrouwen met een bipolaire stoornis zo goed mogelijk door de zwangerschap te loodsen, bijvoorbeeld door onze samenwerking met de gynaecologen van het Maasstad Ziekenhuis.

Veel informatie over deze specifieke aandoening is te vinden op de site van Karin den Oudsten: http://www.kraambedpsychose.nl/home/

Zoals beloofd de belangrijkste wijzigingen voor de bipolaire stoornis in de DSM-5 ten opzichte van de vorige DSM-4.

• in de DSM-4 staat vermeld dat je in de manie een abnormale, verhoogde stemming moet hebben. In de DSM-5 is daar bij gekomen dat je ook meer activiteit of meer energie moet hebben. De criteria worden dus iets strenger. Minder mensen zullen dus een echte manie, volgens deze definitie, hebben.
• in de DSM-5 wordt een hypomanie, ontstaan tijdens gebruik van antidepressiva, ook als bipolaire II stoornis beschouwd. In de DSM-4 was dit nog niet zo. Dit komt relatief vaak voor, waardoor ik verwacht dat de diagnose bipolaire II stoornis vaker gesteld zal worden.
• meerdere subgroepen van de bipolaire stoornis worden onderscheiden. Voorheen kwamen deze allemaal in een soort restgroep (NAO), nu kan je bijvoorbeeld een bipolaire stoornis waarbij de hypomanie net iets korter duurt dan 4 dagen toch benoemen.
• tenslotte de gemengde episode. Deze wordt iets praktischer beschreven. In de DSM-5 wordt gesproken van een depressieve stoornis met gemengde (dus manische) kenmerken of van een manische episode met gemengde (dus depressieve) kenmerken. De criteria van de gemengde episode waren in de DSM-4 zo streng dat dit bijna nooit voorkwam, terwijl we in de praktijk juist geregeld mengbeelden zien. (zie ook: http://www.deltamania.nl/?s=gemengd).

De DSM wordt in de media vaak gepresenteerd als de ‘psychiatrie-bijbel’ of als het ‘handboek van de psychiatrie’. Dat is het echter niet.
Het is wel een overzicht van alle psychiatrische stoornissen. In een dik boek staat precies beschreven welke symptomen je hoe lang of hoe vaak moet hebben om van een specifieke aandoening te kunnen spreken. Voor de bipolaire stoornis staat bijvoorbeeld vermeld wat we verstaan onder een manie, een hypomanie of een depressie. Ook staat beschreven welke soorten bipolaire stoornissen we onderscheiden. Je kan daarmee dus ook soms concluderen dat niet aan de criteria voor die stoornis wordt voldaan.

Het is erg belangrijk dat iedereen het over hetzelfde heeft. Als in Amerika onderzoek is gedaan naar de bipolaire stoornis, moeten wij in Nederland ervan uit kunnen gaan dat zij dezelfde definitie van een bipolaire stoornis hanteren als wij. Als ik een collega om advies vraag voor iemand met een bipolaire II stoornis, moet hij begrijpen waar ik het over heb. Voor deze definities is de DSM belangrijk. Het wordt niet gebruikt als leidraad bij een behandeling.

Telkens wordt onderzoek gedaan die weer tot nieuwe inzichten leiden. Om de zoveel tijd moeten de definities van al die ziekten weer een beetje worden aangepast. Dat is een enorm karwei. Sinds kort is de 5e versie van de DSM in gebruik. Vele jaren na de 4e.

In een volgend bericht zal ik de belangrijkste wijzigingen voor de bipolaire stoornis bespreken.

Eerder heb ik geschreven over o.a. Adam Ant, de broer van David Bowie, de vader van Bruce Springsteen, Adam Duritz van de Counting Crowes, Stephen Fry, Richard Dreyfuss, de zoon van dominee Jackson, Catharina Zeta Jones, Jimi Hendrix en Patricia Cornwell. Van alle beroemdheden spreekt Kurt Cobain vaak toch het meest tot de verbeelding. 

Ik heb wel eens een interview gegeven voor Radio Rijnmond over Kurt Cobain. Ik kwam tot de conclusie dat hij weliswaar de song ‘lithium’ heeft geschreven, maar dat er toch niet zo heel veel aanwijzingen zijn dat hij manisch-depressief was. Het was wel een gecompliceerd persoon, die alcohol en drugs gebruikte en veelvuldig verwijzingen naar zelfmoord en andere naargeestige zaken in zijn teksten verwerkte. http://soundcloud.com/rtvrijnmond/ddd-23jan-kurt-cobain

Een lezer maakte mij in een reactie attent op deze link: http://www.bipolar-lives.com/kurt-cobain-and-manic-depression.html#.UswWwdGA2M9. Hier komt men tot de conclusie dat er toch wel aanwijzingen zijn dat hij een bipolaire stoornis gehad kan hebben. Erg leuk om dit soort reacties te krijgen!

Zijn er Kurt Cobain-liefhebbers die hierover meer weten te vertellen? Volgens mij was hij trouwens ook linkshandig.. (http://www.deltamania.nl/bipolairen-vaker-linkshandig/)

We gaan er allemaal van uit dat bij een manisch-depressief persoon iets in de hersenen verstoord is. Maar is dat wel zo?

Onderzoekers uit New York presenteerden onlangs een studie bij muizen. Ze brachten die muizen in een situatie met ‘sociale stress’. Sommige muizen reageerden daarop met gedrag dat lijkt op een depressie, maar andere niet. De muizen die depressief werden hadden in hun bloed meer van het zogenaamde IL-6, een belangrijke afweerstof.

Sterker nog, toen ze bij de depressieve muizen het IL-6 kunstmatig verminderden werden ze beter bestand tegen stress. Andersom, muizen die goed tegen de stress konden, werden toch depressief zodra ze IL-6 kregen toegediend.

Dit kan betekenen dat een afweerstof in het bloed, niet afkomstig uit het brein, kan aangeven hoe gevoelig iemand is voor stress. Behandelingen die deze afweerstof weer kunnen verminderen, zouden kunnen werken bij depressies. Misschien is het afweersysteem zeker zo belangrijk als de hersenen bij stemmingsstoornissen.
(Hodes et al, scientific presentation, nov 2013)

Alle volgers van Deltamania wens ik een stabiel en gezond 2014 !