Deltamania

Niet veel is onderzocht over de invloed van het vasten tijdens de Ramadan op het beloop van de bipolaire stoornis.

Onderzoekers uit India vonden dat de lithiumspiegel niet veel verschilden tussen mensen die vasten en mensen die dat niet doen.

Wel is de nachtrust van groot belang. Gevonden is dat mensen die vasten iets vaker terugvielen in een manie of depressie. Zij gingen laat in de avond slapen en  dronken ook meer koffie. Dat is niet bevorderlijk voor de nachtrust en dat leek een belangrijke factor.

Mensen met een bipolaire stoornis die vanwege de Ramadan vasten, zouden dus extra moeten opletten dat zij wel aan voldoende slaap komen. Dat lijkt mij zeker belangrijk nu de Ramadan in de zomertijd valt. 

Door de corona-epidemie is het minder makkelijk om bloed te laten afnemen. Hoe moet dat met de lithium-controles?

Als je ziek wordt door het corona-virus en je gebruikt lithium, waar moet je dan op letten?

Vanuit het KenBiS zijn enkele adviezen opgesteld. Belangrijke informatie! lithium en corona

Op 30 maart is het weer World Bipolar Day. In heel Nederland worden, zoals elk jaar, bijeenkomsten georganiseerd om aandacht te geven aan de bipolaire stoornis. Het thema is dit jaar ‘MUZIEK’. Op de site van het Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen zie je waar dit allemaal plaatsvindt: WBD2020 – KenBiS.

In Rotterdam is een bijeenkomst georganiseerd in ‘Huis in de Wijk Irene’. Voor informatie zie dit pdf-bestand: wbd2020-Rotterdam

Goed nieuws: per 1 januari 2020 hoeft niet meer te worden bijbetaald voor de meest gebruikte lithiumpreparaten: lithiumcarbonaat 400 mg en de merken Camcolit en Priadel.

Wat hiervan de reden is, is ons niet geheel duidelijk geworden. Maar dat maakt niet uit: de onterechte bijbetaling is gelukkig van de baan.

Het is belangrijk dat zorgvuldige monitoring plaatsvindt als iemand lithium gebruikt. Dat maakt de kans op succes groter en de kans op bijwerkingen en complicaties kleiner. Volgens de richtlijn dient in elk geval de lithiumspiegel, de nierfunctie en de schildklierfunctie op gezette tijden te worden gecontroleerd.

Een aantal Nederlandse onderzoekers ging in een grote database na of deze controles plaatsvonden bij patienten die minimaal 6 maanden lithium gebruiken.

Dat viel nogal tegen.. Slechts 16 % werd netjes volgens de Nederlandse richtlijn gecontroleerd. Vooral bij mannen van volwassen leeftijd, mensen die lithium via de huisarts voorgeschreven kregen en bij patienten die geen andere medicijnen gebruikten, schoten de controles er nogal eens bij in.

Het is mogelijk dat sommigen wel gecontroleerd werden, maar niet in de database voorkwamen, bijvoorbeeld vanwege een opname, maar blijft staan dat waarschijnlijk een belangrijke groep mensen onvoldoende werd gemonitord.

(bron: Nederlof et al, Bip Disord, augustus 2019)

Door nog eens goed alle beschikbare studies door te nemen heeft een groep experts gekeken wat nu precies de optimale lithiumspiegel is bij de behandeling van een bipolaire stoornis.

Verrassend genoeg bleek er relatief weinig onderzoek naar gedaan en was het moeilijk harde conclusies te trekken.

Uiteindelijk kwam men tot het advies om bij volwassenen een spiegel tussen 0,6 en 0,8 mmol/L aan te houden. Dit kan verlaagd worden naar 0,4 a 0,6 mmol/L bij een goede respons maar veel bijwerkingen of verhoogd worden naar 0,8 a 1,0 bij een matige respons en weinig bijwerkingen.
Voor kinderen en jongeren kunnen waarschijnlijk dezelfde waarden worden aangehouden, maar daar is nog veel minder onderzoek naar gedaan. Voor ouderen was het ook moeilijk om tot een advies te komen. Meestal worden iets lagere spiegels gehanteerd.

(bron: Nolen et al., Bip. Disorders, augustus 2019)

Al veel heb ik geschreven over creativiteit en de bipolaire stoornis. Dat dit verband bestaat, is aannemelijk, maar het is erg moeilijk aan te tonen.

Onderzoekers uit de Verenigde Staten hebben nog een aardige studie hiernaar verricht. Bij 835 studenten namen ze twee vragenlijsten af. Een die het bipolaire risico in kaart bracht (de HPS, hypomanic personality scale) en een die een indruk gaf van ‘inspiratie’. Met een zelf ontworpen vragenlijst probeerden zij na te gaan of de proefpersonen dachten dat hun inspiratie uit henzelf, uit anderen of uit de wijdere omgeving ontstond.

Studenten die gevoelig zijn voor bipolaire stemmingswisselingen, rapporteerden meer inspiratie en hadden ook vaker het gevoel dat die inspiratie uit henzelf kwam.

(bron: Jones et al., PlosONe 2014)

Lithium kan riskant zijn als de concentratie in het bloed, de bloedspiegel, te hoog is. Als de waarde te laag is, werkt het minder goed, maar dat is voor 1 of enkele dagen meestal niet zo’n probleem.

Een verhoogde lithiumspiegel ontstaat vooral door vocht- en zoutverlies. Als het zoutgehalte in het lichaam afneemt, probeert de nier dit zoutverlies tegen te gaan door minder lithium (zout) uit te scheiden.

Bij hoge temperaturen transpireer je meer en is het zaak het vocht en zout voldoende aan te vullen. In landen rond de Middellandse Zee of nog verder, kan het in de zomer zo warm zijn, dat je gemakkelijk uitdroogt. Bovendien kan je in dit soort landen last krijgen van diarree, waardoor je nog meer vocht verliest. Allemaal risico’s voor een verhoging van het lithium.

Zeker als je lithium gebruikt: neem op vakantie een middel tegen diarree mee. Ga liever niet uren achtereen in de volle zon liggen. Drink voldoende en gebruik voldoende zout. Neem bijvoorbeeld wat drinkbouillon mee. Krijg je toch last van diarree of braken, sla dan een keer lithium over. Bij twijfel over bijvoorbeeld vergiftigingsverschijnselen leg dan eventueel contact met je behandelaar.

In een grote Canadese studie, waarbij men 27 eerdere onderzoeken met in totaal bijna 10.000 patienten heeft bestudeerd, is gekeken naar de tijd tussen het ontstaan van de eerste symptomen en het begin van een behandeling.

Tussen de verschillende onderzoeken waren grote verschillen. Niet iedereen gebruikte dezelfde criteria.

Toch kan in elk geval gesteld worden dat het lang duurt eer de diagnose wordt gesteld. Gemiddeld kwam men op zeker 6 jaar.

Dat is zonde want een vroege behandeling kan veel ellende voorkomen.

(bron: Dagani et al., Can J Psychiatry, juli 2016)

Onlangs is de prijs van Priadel (lithiumcarbonaat 400 mg per tablet met gereguleerde afgifte) door de fabrikant verhoogd. Daardoor zijn alle leverbare lithiumcarbonaat 400 mg tabletten (lithiumcarbonaat TEVA, Camcolit, Priadel) even duur geworden en vallen zij buiten de huidige limiet voor volledige vergoeding. De lithiumgebruiker moet dus ongeveer 12 euro bijbetalen per 100 tabletten. Afhankelijk van de gebruikte dosis zal dit per jaar tussen 80 en 100 euro zijn.
Dit is lager dan de limiet voor bijbetaling, die 250 euro per jaar bedraagt en valt niet onder het eigen risico. KenBiS, Plusminus, de Depressievereniging en Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) hebben deze kwestie uitgebreid aan de orde gesteld, en in de media is er prominent aandacht aan gegeven.
Vanuit de NVvP is contact geweest met het ministerie van VWS met als inzet dat alle lithiumpreparaten volledig vergoed zullen worden. Momenteel is nog niet bekend of dit zal gebeuren en moet er dus worden bijbetaald.

De werking van alle lithiumpreparaten is hetzelfde. Camcolit en Priadel hebben wel de voorkeur om de volgende redenen.
Deze merken zijn alleen beschikbaar in 400 mg tabletten, waardoor de kans op vergissingen kleiner is.
Deze merken hebben een gereguleerde afgifte waardoor eenmaal daagse inname mogelijk is.
Verder hebben Camcolit en Priadel een coating waardoor de tabletten minder vies smaken en minder de neiging hebben in de keel te blijven plakken.
Soms veroorzaken deze tabletten ook minder maag-darmklachten.

Omdat de bedragen van de bijbetaling voor alle soorten lithium tabletten hetzelfde zijn, adviseren wij het soort lithium te gebruiken dat voor u het meest comfortabel is. Voor veel lithiumgebruikers zal dat neerkomen op een middel met vertraagde afgifte, zoals Camcolit en Priadel.